(nguyenvantuan.net) - Mấy hôm nay
website bị “đánh” hoài. Hôm thì bị rải virus hay gì đó, lại có hôm bị đánh sập
luôn. May phước hôm nay website sống lại, nên mới có dịp cập nhật. Một trong
những đặc quyền của đi công tác xa là… làm người du khách.
Là du khách, mình
có dịp quan sát và so sánh. Quan sát sinh hoạt của cộng đồng chung quanh, và so
sánh với quê hương mình. Bởi vậy, tôi thường hay ghi chép những cảm nhận của
mình trong những chuyến đi xa. Mấy tuần qua ở Khon Kaen, có dịp đi đây đó, về
làng quê, nên tôi cũng cố gắng ghi lại những cảm nhận dưới đây để gọi là nhật
kí.
10/5 Gặp "tổ tiên" ở xứ Thái
Trưa 10/5, một nhóm nghiên cứu Thái Lan
mời giảng một bài về OA và osteoporosis trong một “expert meeting” nên có dịp
đi Bangkok. (Dạo này tôi được mời hoài, nên đi Bangkok cứ như đi chợ!) Nhận
phòng khách sạn Conrad Bangkok, loay hoay sắp xếp hành lí thì tôi chú ý đến một
vật quen mắt. Đó là cái bàn nhỏ trong phòng, với cấu trúc cổ. Ah, Trống Đồng!
Ui chao, tôi tự hỏi sao Trống “đi lạc” đâu đây? Một chút bồi hồi, có phần xúc
động. Nhưng cũng lấy làm giần giận, vì thấy cái biểu tượng văn hoá tổ tiên mình
lại đem ra làm vật trang trí. Mà, loại trang trí đại trà trong khách sạn. Dù là
khách sạn loại sang bậc nhất, nhưng vẫn chỉ là vật trang trí, nên không giận
sao được. Tôi tự hỏi chẳng hiểu VN mình có luật gì bảo vệ những di chỉ hay luật
về việc dùng di chỉ như là biểu tượng dân tộc không nhỉ?
Cách đây không lâu, trong một chuyến đi
tham quan ở một viện bảo tàng Bangkok, tôi cũng gặp một Trống Đồng, mà người
chủ quản nói rằng đây là quà của vua chúa VN ngày xưa tặng vua Thái Lan. Nhưng
đây là Trống Đồng thật, chứ không phải đồ nhái. Cổ vật được giữ rất trang trọng
và khách không được chụp hình, còn chuyện sờ thì "forget it". Tôi xin
phép chụp hình nhưng ông không cho. Nhưng khi tôi nói tôi là người Việt thì ông
ấy suy nghĩ một lúc rồi nói: chỉ 1 lần thôi.
Có thời bọn China chúng nó tranh giành
Trống Đồng với VN; chúng trơ trẽn nói rằng đó là di chỉ, là sản phẩm của tổ
tiên chúng! Thật buồn cười! Nhưng nếu (có chứng cứ cho thấy) tổ tiên của chúng
là từ Đông Nam Á, thì chúng cũng có lí.
11/5 Một ngày thứ Bảy yên tĩnh ở Khon
Kaen (KK)
Bay đi rồi lại bay về. Chiều 11/5 tôi
quay về KK. Ngày thứ Bảy ở đây cũng giống như ngày thứ Bảy ở những nơi khác:
nhịp điệu cuộc sống giảm hẳn xuống, ngoài đường xe cộ ít hơn, và chậm hơn.
Nhưng khuôn viên trường đại học vẫn bận rộn, vì người thì tập thể dục, kẻ đi
chợ, ăn uống, v.v. Người Thái có thói quen ăn uống ngoài quán hơn là nấu ăn ở
nhà. Có lẽ vì thế mà tỉ lệ béo phì và tiểu đường ở đây khá cao.
Tôi về lại nhà khách. Không gian nhà
khách này rất giống với không gian nhà tôi dưới quê Kiên Giang. Tôi ngồi một
góc bếp để nhâm nhi cà phê và buổi ăn sáng. Bên cạnh là khu vườn xanh tươi, mát
mẻ, thỉnh thoảng có xe hơi của khách đậu. Rất ít ai sử dụng nhà bếp, chỉ có tôi
là người sử dụng thường xuyên. Sáng nay trời hơi dịu mát (chỉ “hơi” thôi) nên
tôi quyết định thay đổi không khí, xuống nhà bếp vừa ăn sáng vừa làm việc.
Nơi tôi hay ngồi vào buổi sáng và làm
việc
Ở đây xoài nhiều lắm, mà xoài ngon nữa
chứ. Sáng nào cũng vậy, ngoài món mì và trái cây thông thường, tôi thưởng thức
thêm một trái xoài sống. Thêm chút muối ớt nữa là ôi “ngon ơi là ngon”. Sáng
nay coi vậy mà làm được vài việc có ích: một bài cho một tờ báo trong nước, và
edit xong cái thesis của một nghiên cứu sinh. Ước gì mình có những buổi sáng
như thế này hoài, chẳng phải lo âu những phiền toái của cuộc sống.
12/5, 13/5 Lại suy tư và so sánh giữa
VN và Thái Lan
Hôm nay là ngày nghỉ lễ của Thái Lan.
Đây là ngày “Royal Ploughing Ceremony Day”. Đây là ngày mà vua xuống ruộng động
thổ và ban phước lành cho ruộng đồng và nghề nông. Tôi hiểu loáng thoáng như
thế, có thể không 100% chính xác. Nhưng nghe anh bạn mô tả thì tôi nghĩ ngày
này có ý nghĩa giống như ngày lễ “Tịch điền” bên Việt Nam. Đó là ngày Nhà Vua
đích thân xuống ruộng kéo cày vài ba thửa ruộng, xem như là hành động biểu
trưng chúc mừng một năm mới canh tác. Tôi chưa xem kĩ sách vở, nhưng có cảm
giác rằng các nước trong vùng Đông Nam Á có những tập tục giống nhau. Kể ra thì
cũng chẳng có gì ngạc nhiên, vì nếu đi lùi thời gian 10 hay 15 ngàn năm trước
thì tất cả chỉ là một lục địa, chứ đâu có phân định Lào, Miên, Việt Nam, Thái
Lan, Nam Dương, hay Mã Lai. Do đó, nếu ngày nay những dân tộc này có những
truyền thống và tập tục giống nhau thì cũng chẳng có gì đáng ngạc nhiên.
Nhưng chuyện ngày nay thì ngạc nhiên
hơn. Cái khổ của người Việt là đi bất cứ nơi nào mình cũng có vài so sánh. So
sánh với Việt Nam. Dĩ nhiên là chẳng có cái so sánh nào là khách quan cả, vì
bối cảnh khác nhau. Nhưng khổ là vì khi đưa lên bàn cân so sánh thì VN có phần
kém. Tôi muốn nói đến chuyến đi tham quan ngày hôm qua, dù chỉ là một ngày ngắn
ngủi ra ngoài thành phố Khon Kaen, nhưng cũng để lại trong tôi nhiều suy tư có
thể nói là “trăn trở”.
Đường vào thành phố Khon Kaen (8 lằn
xe)
Tôi không ngờ đại lộ chính của thành
phố rộng như Mĩ! Mười hai lane xe. Mỗi bên có 6 lane xe, kể cả 2 lane xe dành
cho xe gắn máy và sinh hoạt phố xá, còn 4 lane kia thì xe chạy với tốc độ cao
(đây là đại lộ liên tỉnh). Cách thiết kế này hay, vì không làm ùn tắt giao
thông tại những khu phố xá, do ai có nhu cầu đi mua hàng hoá hay ăn uống thì
chọn 2 lane dành cho xe chạy chậm hay xe gắn máy (rất ít). Ra thành phố, tất cả
những đường ngoại ô đều cực kì tốt. Xe chạy bon bon, giống như xa lộ mới xây từ
Sài Gòn về Mỹ Tho, nhưng chỉ khác một điều là ở đây chưa thấy ổ gà trên đường.
Điều này chứng tỏ chất lượng đường lộ của họ có phần hơn cái xa lộ mới ở VN.
Điều làm tôi ngạc nhiên là ngay cả đường vào làng cũng được trải nhựa rất tốt,
y chang như những con lộ ở các nước tiên tiến. Nhìn lại mới thấy ngậm ngùi cho
những con lộ dưới quê tôi, nhỏ tí tẹo, nhỏ đến nỗi nếu có 2 chiếc đi ngược
chiều, thì một chiếc phải ngừng để nhường đường.
Phố xá ở đây chẳng khác gì bên Mĩ.
Trong thành phố thì họ có từng cụm hàng quán tập trung theo ngành nghề. Do đó,
hai bên đại lộ là hàng quán tổ chức theo cụm, và mỗi cụm có bãi đậu xe nghiêm
chỉnh. Nếu ai đã từng ở Mĩ hay ghé qua Mĩ sẽ thấy các phố xá ở đây y chang như
bên Mĩ. Tôi đoán rằng họ đã học cách thiết kế phố của Mĩ. Tôi có thể nói rằng
cách thiết kế này hay hơn Úc một trăm năm ánh sáng. Nói đến phố xá Úc thì ai
cũng kinh hoàng về chỗ đậu xe! Một xứ sở Úc rộng lớn và ít dân như thế mà họ
làm cái gì cũng tủn mủn, tum húm, trông rất buồn cười. Tất cả đều xuất phát từ
cái đầu của lãnh đạo. Cái đầu của lãnh đạo Úc chỉ nghĩ đến thu thuế cho nhiều,
chứ chắc gì họ nghĩ đến 100 năm sau, thành ra, những cái gọi là “motorway” ở
Sydney mới khánh thành chưa đầy 1 năm thì đã bị kẹt xe! Nói ra thì chỉ thấy dễ
nổi nóng, vì tôi cũng là người đóng thuế để nuôi cái đám chính trị gia bất tài
đó.
Chỉ chưa đầy 10 phút ra ngoại ô Khon
Kaen, mới thấy đồng ruộng ở đây y chang như miền Tây Nam Việt Nam. Có vùng họ
trồng mía để xuất khẩu, đi cả chục cây số chỉ thấy mía và mía. Một điểm khác
nữa là ở đây hai bên đường, dù là xa lộ hay đường lộ chính liên huyện, không có
nhà dân. Thành ra, nhìn toàn cảnh chỉ là đồng xanh tươi, rất đẹp mắt. Ở bên VN
mình, nhà dân xây trườn ra lộ, nên trông chẳng thứ tự gì cả. Hỏi anh bạn thì
tôi mới biết là ở đây họ đã có chương trình thiết kế nông thôn từ thập niên
1960, tức là thời ông Ngô Đình Diệm làm thủ tướng miền Nam VN! Chợt nhớ thời đó
ông Diệm cũng có những chương trình nông thôn, có lẽ là có sự hỗ trợ hay cố vấn
của các chuyên gia Mĩ. Thật ra, đi Thái Lan, rất dễ nhìn thấy dấu ấn Mĩ vì
phong cách phố xá, thiết kế đường lộ, sinh hoạt đại học, v.v.
Đi thăm vài làng quê ở đây, tôi chợt
nhận ra một “qui luật”. Tôi nghĩ có thể đoán dân tình ra sao bằng cách nhìn ánh
mắt của người dân. Hôm qua, dù chỉ mới ghé thăm 4 nơi (một làng du lịch, một
làng quê bình thường trồng dừa, cái đập nước, và công viên nhà nông), tôi thấy
người dân ở đây có vẻ “happy”. Ánh mắt của họ biểu hiện sự vui vẻ với cuộc
sống. Từ người nghệ nhân biểu diễn với rắn, đến người dân đang chẻ dừa, và
những trẻ em chung quanh, ai cũng tỏ ra thân thiện, ai cũng cười. Có lẽ cuộc
sống của họ đơn giản và họ hài lòng với hiện tại? Tôi thì thấy cái happiness
của họ ngay trong cái chùa. Làng nào cũng có một ngôi chùa. Đó là trung tâm kim
chỉ nam đạo đức của làng. Còn ở làng quê tôi (hay nhiều làng quê khác) người
dân miệng thì nói happy, nhưng ánh mắt của họ không happy chút nào. Happy sao
được khi mà phí chồng chất phí, và cuộc sống quá cơ cực. Tôi nghĩ người dân ở
đây cảm thấy thoải mái một phần là thiếu bóng dáng … cảnh sát. Đi trên đường lộ
mấy chục cây số mà chẳng thấy bóng dáng cảnh sát đâu cả. Trong thành phố cũng
vậy, chẳng thấy mấy anh chàng này đâu. Tôi hỏi anh bạn thì anh ấy nói cảnh sát
họ quan tâm đến chuyện lớn hơn, nhưng khi có chuyện thì họ xuất hiện nhanh lắm.
Còn ở VN, đi đâu cũng thấy cảnh sát hay những người giống như cảnh sát / công
an. Sự đông đúc của họ làm người ta phải nghĩ đó là một police state, và trong
một xã hội như thế thì làm sao người dân an tâm và tươi cười nổi.
Đi lạc đường, chỉ cần dừng xe hỏi, họ
rất sẵn sàng hướng dẫn một cách nhiệt tình. Hai ba lần lạc đường, lần nào cũng
được người dân chỉ dẫn hướng đi rất tường tận. Ấn tượng nhất là trên đường đi
thăm cái làng rắn, vì lạc đường cả 2 cây số, nên anh bạn tôi dừng xe và hỏi một
người đang đi Honda, người này quay xe lại hướng dẫn đến nơi quẹo vào đường nhỏ
rồi mới chịu tiếp tục hành trình của mình. Tôi thật sự cảm động về nghĩa cử của
anh chàng này. Trông đen đúa vậy mà tấm lòng của anh sáng ngời. Tôi nghĩ rất
khó có một thái độ như thế bên VN, hay có thì người ta cũng đòi tiền. Mới hôm
qua đọc báo thấy một nhóm du khách Pháp bị luộc tiền trắng trợn ngay tại phi
trường Tân Sơn Nhất mà ngao ngán cho ngành du lịch bên nhà. Trước đó thì vài
taxi ngoài Hà Nội chặt chém du khách Tây. Ngay cả tôi là người Việt, cứ mỗi lần
ra Hà Nội có khi còn bị chặt chém, thì người nước ngoài trở thành nạn nhân cũng
chẳng có gì khó đoán. Tất cả cũng qui về cái nghèo: vì còn nghèo nên nhắm mắt
làm bậy. Cũng có thể nền tảng đạo đức VN đang bị suy thoái như nhận định của
các nhà xã hội học. Còn bên Thái Lan này người nông dân đủ ăn đủ mặc (lại còn
có xe hơi) thì họ không có nhu cầu kiếm chác bất chính. Vả lại, tôi muốn tin
rằng với nền tảng đạo đức Phật giáo thì họ cũng chẳng nghĩ đến (don't even
think about it) chuyện gây phương hại người khác và ảnh hưởng đến hình ảnh của
đất nước họ.
Dưới đây là hình một con đường làng
quê, bóng cây đẹp. Hình chụp cổng vào thành phố Khon Kaen.
Một con đường quê rợp bóng cây. Biết
bao giờ VN mình có một con đường quê như thế này.
Đường vào làng rất Đông Nam Á, chẳng
khác gì các làng bên Việt Nam. Có khác chăng là đường lộ rất tốt và rộng hơn
đường vào làng Việt Nam
Làng rắn hổ mang chúa có nhiều gian
hàng bán đủ thứ liên quan đến rắn
Màn múa mở màn, có màn … hôn trăn.
Người bên trái hình như là nam, nhưng anh ta có biểu hiện y như nữ giới.
Đối diện với rắn hổ mang chúa. Những
con rắn này có vẻ chán với người diễn, nên chúng thường bỏ đi. Mà bỏ đi sao
được, vì người diễn kéo chúng lại để … đánh lộn chơi cho vui
Thêm một lần diện kiến chúa loài rắn.
Những diễn viên rất bình thản, trong khi khán giả thì hú vía. Có những cô la
lối om xòm khi con rắn suýt bò ra khỏi sân khấu (chắc là họ cố ý để đùa chơi).
Trẻ em đã được luyện tập chơi với rắn.
Nguyễn Văn Tuấn - nguyenvantuan.net
(Còn tiếp …)
Xem thêm: